อาหารและโภชนาการ สำหรับผู้สูงอายุ

หัวข้อการเรียนรู้

• โภชนาการ สำคัญต่อผู้สูงวัย อย่างไร
• ปริมาณอาหารที่ผู้สูงอายุ ควรบริโภคต่อวัน
• หมู่อาหารที่เหมาะสมตามหลักโภชนาการที่ดี
• การปฏิบัติตนให้เป็นผู้สูงวัยที่แข็งแรง
• มื่ออาหารแนะนำในแต่ละวัน
• อาหารที่ผู้สูงอายุควรหลีกเลี่ยง
• ไตรกลีเซอไรด์ (Trigleceride) กับผู้สูงอายุ
• คอเลสเตอรอลกับผู้สูงอายุ
• สูตรอาหารทางสายยาง ชนิดปั่น

ประเทศไทยเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุแล้วหรือยัง?

นักวิชาการบอกว่า ประเทศไทย มีประชากรอายุ 60 ปีขึ้นไป มากถึง 10% มาตั้งแต่ปี 2548 และเพิ่มขึ้นทุกปี และมีหลายฝ่าย คาดการณ์ว่า ประเทศไทยจะเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุอย่างเต็มตัวในปี 2564 และจะเข้าสู่ในระดับสุดยอดในปี 2574 คือ จะมีประชากรอายุ 60 ปีขึ้นไปมากกว่า 28-30% ของประชากรทั้งหมด

จากข้อมูลของสถาบันวิจัยประชากรไทยและสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล บอกไว้ว่า

ตอนนี้ทั่วโลกมีผู้สูงอายุอยู่ประมาณ 1,000 ล้านคน จากประชากรทั้งหมดประมาณ 8,000 ล้านคน แต่ใน 10 ประเทศของอาเซียน พบว่า กลายเป็นภูมิภาคของ สังคมผู้สูงอายุ ไปแล้ว

นั่นเพราะ มีประชากรอายุ 60 ปีขึ้นไป มากถึง 11% พูดง่าย ๆ ก็คือ เห็นคนเดินมา 5 คน จะต้องเจอผู้สูงอายุ อยู่ในนั้นอย่างน้อย 1 คน

รู้หรือไม่ว่า

• ญี่ปุ่น มีประชากรที่มีอายุ 60 ปีขึ้นไปมากถึง 28% จากประชากรทั้งหมด

• สิงคโปร์ มีคนอายุ 60 ปีขึ้นไป 20%

• และประเทศไทยเรากำลังตามไป ด้วยประชากรสูงอายุ 10-11%

สาเหตุ ที่ประเทศทั้งหลายมีคนสูงอายุมากขึ้น

สัดส่วนของผู้สูงอายุ ที่เพิ่มขึ้น เหตุผลเดียวที่เห็นได้ชัดคือ การพัฒนาทางเศรษฐกิจ และความเจริญก้าวหน้าทางการแพทย์

ทำให้รัฐ สามารถเพิ่มสวัสดิการแก่ประชาชนได้มากขึ้น มีการพัฒนาทางด้านสาธารณสุข อนามัย โรงพยาบาล และการคมนาคมขนส่ง อย่างทั่วถึง ที่สำคัญ

ประชาชนมีฐานะความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น มีการบริโภคที่ถูกหลักโภชนาการ

อยากเป็นคนสูงวัยที่แข็งแรง
และมีความสุข หรือไม่?

สุขภาพดี หาซื้อไม่ได้ ต้องสร้างเอง
แต่
การมีโภชนาการที่ดี สร้างเองได้ไม่ยาก

อยากมีโภชนาการที่ดี ทำอย่างไร

โภชนาการ สำคัญต่อผู้สูงวัย อย่างไร

ความรู้เรื่องโภชนาการเบื้องต้น

โภชนาการ เป็นวิทยาศาสตร์ที่เกี่ยวกับ ความสำคัญของอาหารที่มีผลต่อสุขภาพร่างกาย

โภชนาการ (nutrition) จึงหมายถึง กระบวนการที่เกี่ยวข้องกับการนำ อาหาร (food) เข้าสู่ร่างกาย

เริ่มตั้งแต่ การคัดเลือกประเภทอาหาร วิธีการในการนำเข้าสู่ร่างกาย ตลอดจนการคำนึงถึงผลลัพธ์ที่ได้ เมื่อร่างกายนำไปใช้แล้ว ว่าให้ผลดี หรือไม่ดีอย่างไร

โภชนาการ กับ อาหาร จึงมีความหมายต่างกัน อาหาร จะบอกเกี่ยวกับสิ่งที่รับประทานได้ มีประโยชน์หรือโทษอย่างไร แต่เรื่องโภชนาการ จะพูดถึงเรื่องที่ครอบคลุมกว่านั้น และแน่นอนว่า รวมเรื่องของอาหารเข้าไปด้วย

การโภชนาการ โดยจะเน้นในเรื่องของ การคัดเลือกและเตรียมอาหาร เพื่อให้เหมาะสมกับ รูปแบบที่สามารถนำเข้าสู่ร่างกายได้ รวมถึง การคำนึงเกี่ยวกับ ระบบย่อยและการดูดซึมของร่างกาย เพื่อหลีกเลี่ยงความเสี่ยงที่จะเกิดปัญหาด้านสุขภาพในหลายด้าน

โภชนาการที่ดี ต้องมาจากอาหารที่ดีด้วย

เพื่อสุขภาพที่ดีสำหรับผู้สูงวัย เราควรกินอาหารให้หลากหลาย ในสัดส่วนที่เหมาะสม และออกกำลังกายเป็นประจำ รวมถึงการพักผ่อนอย่างเพียงพอ

องค์การอนามัยโลก ได้จำแนกอาหารออกเป็น 5 หมู่ การบริโภคอาหารและโภชนาการตามหลักโภชนบัญญัติ จะทำให้มนุษย์เรา สามารถเลือกอาหารเพื่อนำมาบริโภคได้อย่างถูกต้อง และเหมาะสม โดยเฉพาะกับผู้สูงอายุ

ผู้สูงอายุ โภชนาการที่ดี ชีวียั่งยืน

ปริมาณอาหารที่ผู้สูงอายุ ควรบริโภคต่อวัน

แนะนำ หมู่อาหารที่เหมาะสม ในการบริโภคตามหลักโภชนาการที่ดี

การปฏิบัติตนเพื่อให้เป็นผู้สูงวัยที่แข็งแรง

นอกจากการ รับประทานอาหารให้ครบทั้ง 5 หมู่ในทุกมื้อแล้ว เพื่อให้ผู้สูงวัย มีร่างกายที่แข็งแรงยิ่งขึ้น ขอแนะนำการปฏิบัติตัวเพื่อส่งเสริมสุขภาพที่ดี ดังนี้

มื้ออาหารแนะนำ ใน 1 วัน สำหรับผู้สูงอายุที่อยากมีสุขภาพดี ตามหลักโภชนาการ

อาหารที่ผู้สูงอายุ ควรหลีกเลี่ยง

อายุกับร่างกายสวนทางกัน อายุมากขึ้น ร่างกายก็เริ่มเสื่อมลง อาหารสำหรับผู้สูงอายุจึงเป็นสิ่งสำคัญ มีข้อจำกัด ค่อนข้างเยอะ ที่แนะนำมาข้างต้นเป็นเพียงแค่ส่วนหนึ่ง ยังมีสิ่งที่สำคัญที่สุด คือ “ความสะอาด” อย่าลืม!!! ทำความสะอาดวัตถุดิบ และลวกภาชนะที่ใส่อาหารก่อนทุกครั้ง

ระวัง!!! อาหารบางอย่าง สามารถก่อให้เกิดโรคได้

ข้อแนะนำเรื่อง ไตรกลีเซอไรด์ (Trigleceride) กับผู้สูงอายุ

ไตรกลีเซอไรด์ เป็นไขมันชนิดหนึ่งในร่างกาย ที่ได้รับจากอาหาร ประเภท น้ำมันหมู น้ำมันจากสัตว์ และน้ำมันพืชบางชนิด และอีกส่วนหนึ่ง จะมาจากร่างกายสร้างขึ้นได้เอง

ไขมันที่ร่างกายสังเคราะห์ขึ้นในตับ หรือที่ร่างกายได้รับจากการกินไขมันโดยตรง

ไตรกลีเซอไรด์ มีความสำคัญต่อร่างกายในด้านโภชนาการ คือ ให้พลังงานสูงกว่าอาหารทั่วไป แต่ผลเสียก็มีมาก

ไตรกลีเซอไรด์ ส่งผลเสียอย่างไรต่อร่างกาย

มีผลทำให้หลอดเลือดแดงมีความแข็ง ไม่ยืดหยุ่น และส่งผลต่อความผิดปกติของระบบประสาท ตับ ม้าม ข้อต่อกระดูก

หากไตรกลีเซอไรด์สูงมาก ๆ อาจทำให้ปวดท้องจากการอักเสบของตับอ่อน หรือเกิดปัญหาผิวหนังมีปื้นเหลือง เป็นเม็ดพุพอง

การตรวจสอบไตรกลีเซอไรด์

การวิเคราะห์โรค ด้วยวิธีการเจาะเลือด เพื่อดูว่า ในเลือดมีปริมาณไตรกลีเซอไรด์สูงเพียงใด หากเกินกว่า 150 มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร ถือว่าเสี่ยง

คำแนะนำในการป้องกัน และรักษาผลจากไตรกลีเซอไรด์สูง

• จำกัดสารอาหารประเภทไขมัน และอาหารหวานจัด
• จำกัดเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์
• ควบคุมน้ำหนักตัวให้อยู่ในเกณฑ์เหมาะสม
• รักษาโรคต่าง ๆ ที่มีผลทำให้ไตรกลีเซอไรด์สูง ได้แก่ เบาหวาน โรคไตบางชนิด
• ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ
• รับคำแนะนำและรักษาจากแพทย์ บางรายจำเป็นต้องได้รับยา เพื่อควบคุมระดับไตรกลีเซอไรด์ หรือบางราย อาจพบความผิดปกติของโรคทางกรรมพันธุ์ จะได้รักษาให้ถูกต้อง

คอเลสเตอรอล กับผู้สูงอายุ

คอเลสเตอรอล เป็นไขมันชนิดหนึ่งที่อยู่ในร่างกาย ได้รับจากอาหารที่มาจากสัตว์ ส่วนอาหารที่มาจากพืช จะไม่มีคอเลสเตอรอล

และอีกส่วนหนึ่งคือ ร่างกายสามารถสร้างขึ้นได้เอง จากการเผาผลาญคาร์โบไฮเดรต โปรตีนและไขมัน

คอเลสเตอรอล หากมีสะสมในเลือดในปริมาณสูงจะมีความเสี่ยงเป็นโรคเกี่ยวกับหลอดเลือดได้ง่าย ๆ สาเหตุหลักที่ทำให้คอเลสเตอรอลในเลือดสูง ส่วนใหญ่เกิดจากการรับประทานอาหารประเภทที่มีไขมันสัตว์มาก แต่บางรายก็อาจเกิดจากกรรมพันธุ์ หรือจากโรคบางชนิด เช่น โรคไต โรคตับ และโรคเบาหวานที่ไม่ได้รับการรักษา

ส่งผลทำให้เส้นเลือดแดงแข็ง ไม่ยืดหยุ่น เส้นเลือดอุดตัน ถ้าหากเกิดที่เส้นเลือดหัวใจ จะทำให้เกิดโรคหัวใจขาดเลือด มีอันตรายถึงชีวิตได้

การตรวจสอบคอเลสเตอรอล

ทำได้โดยการตรวจเลือด เพื่อดูว่ามีปริมาณคอเลสเตอรอลสูงกว่า 200 มิลลิกรัม ต่อเดซิลิตร หรือไม่ โดยการงดอาหารทุกชนิดก่อนเจาะเลือดเป็นเวลา 12 ชม. จะทำให้สามารถวินิจฉัยโรคได้

การป้องกันและรักษาผลของคอเลสเตอรอลสูง

สำหรับคำแนะนำในการป้องกันและรักษา โรคคลอเลสเตอรอลในเลือดสูง คือ

• จำกัดอาหารประเภทไขมัน เพราะอาหารที่มีไขมันมาก จะมีคอเลสเตอรอลสูงด้วย
• รับประทานน้ำมันพืช ที่มีกรดไลโนเลอิก อย่างเพียงพอ จะมีผลทำให้เพิ่มการขับถ่ายคอเลสเตอรอลออกจากร่างกาย
• รับประทานคอเลสเตอรอลให้น้อยลง ในอาหารจำพวก เครื่องในสัตว์ โดยเฉพาะสมองสัตว์ หนังเป็ด หนังไก่ สำหรับไข่ ซึ่งมีคอเลสเตอรอลอยู่ 250-300 กรัม ใน 1 ฟอง ยังคงรับประทานได้ อาจจะวันเว้นวัน หรือถ้ากลัวมาก อาจทานแต่ไข่ขาว เพราะไม่มีคอเลสเตอรอล ผู้สูงอายุบางคนไม่ยอมทานไข่ ปรากฏว่าอาหารที่รับประทานอยู่ มีโปรตีนที่มีคุณภาพน้อย ไม่เพียงพอ บางทีทำให้เกิดโรคขาดโปรตีน
• ออกกำลังกายสม่ำเสมอ จะช่วยรักษาระดับของคอเลสเตอรอลในเลือดได้อีกวิธีหนึ่ง ทั้งนี้จะต้องควบคู่ไปกับ การควบคุมน้ำหนักตัว ให้อยู่ในเกณฑ์ที่พอดี
• รับคำแนะนำและการรักษาจากแพทย์ ซึ่งบางรายต้องรับการรักษาด้วยยา เพื่อควบคุมระดับคอเลสเตอรอลให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ

สรุปเรื่อง อาหารและโภชนาการ สำหรับผู้สูงอายุ

ดังตัวอย่างและข้อมูลเบื้องต้นทั้งหลายนั้น อาหารสำหรับผู้สูงอายุ ที่นำมาเสนอ เป็นเพียงส่วนหนึ่งของหลักการโภชนาการที่ดีสำหรับผู้สูงอายุ

ทั้งนี้ สามารถปรับเปลี่ยนไปตามวิถีชีวิตและท้องถิ่น หรือขึ้นอยู่กับวัตถุดิบในท้องถิ่นนั้น การโภชนาการที่ดี รวมไปถึง ประเภทอาหารที่มี ควรให้มีความหลากหลาย และเป็นไปตามความต้องการของร่างกาย ของผู้สูงอายุในแต่ละท่าน

ไม่มีสูตรสำเร็จตายตัว อาจมีการคิดสูตรอาหารใหม่ ๆ ขึ้นมาเองก็ได้ แล้วแต่ความชื่นชอบและความต้องการของแต่ละท่าน

แต่อย่าลืมว่า อาหารบางประเภทไม่เหมาะกับผู้สูงอายุบางท่าน ที่มีโรคประจำตัว

และสิ่งสำคัญที่สุดคือ การเอาใจใส่ดูแล ทั้งเรื่องวัตถุดิบ การเตรียมและการปรุงอาหาร และสุขภาพร่างกายของผู้สูงอายุ จะทำให้ผู้สูงอายุเหล่านั้น มีสุขภาพร่างกาย ที่แข็งแรง และมีความสุขมากยิ่งขึ้น

ผู้บรรยาย ขอให้ทุกท่าน ได้เพลิดเพลินไปกับอาหารทุกมื้อ เลยนะคะ

สูตรอาหารทางสายยาง ชนิดปั่น

วิธีทำอาหารปั่น สำหรับให้ผู้ป่วยทางสายยาง

1. นำส่วนผสมทุกอย่างที่ล้างให้สะอาดแล้ว นำมาหั่นเป็นชิ้น ใส่ลงในหม้อ (ยกเว้นไข่) พร้อมเทน้ำที่ตวงไว้ใส่ลงไป
2. นำขึ้นตั้งไฟเพื่อต้ม ห้ามคน ปล่อยให้สุกเองจนเปื่อยนุ่ม แล้วค่อยตอกไข่ใส่ลงไป พอไข่สุก ให้ปิดไฟ ยกลงจากเตา พักให้พออุ่น
3. นำอาหารที่ได้ มาปั่นจนละเอียด แล้วเทใส่เหยือก พร้อมกับกรองกากด้วยกระชอน
4. แบ่งอาหารปั่นใส่ถุง ตามจำนวนที่แพทย์สั่ง เก็บไว้ในตู้เย็นช่องแช่แข็ง
5. อาหารปั่นที่ออกจากตู้เย็น (ห้ามนำไปอุ่น) แต่ใช้วิธี นำน้ำร้อนใส่ลงไปเล็กน้อย เพื่อผสมในอาหารเพื่อให้คนได้เข้ากัน
6. หลังจากนั้นจึงนำอาหารไป Feed ให้กับผู้ป่วยตามขั้นตอนจนหมดในแต่ละมื้อ

สูตรอาหารนี้ จะได้อาหารรวม 1,000 ซีซี (ใช้ภายในวันเดียว) โดยแบ่งให้ผู้ป่วยรับประทานมื้อล่ะ 250 ซีซี จำนวน 4 มื้อ ได้แก่ มื้อเช้า, มื้อกลางวัน, มื้อเย็น และก่อนนอน

“อโรคยา ปรมา ลาภา“

ความไม่มีโรค เป็นลาภอันประเสริฐ